Grote Wegdamse gezinnen, aflevering 7 – Familie Broshuis
Wat is nou typisch Broshuis? Het antwoord laat zich raden. Ze zijn rustig en staan niet graag op de voorgrond. Zo kennen de Wegdammers de mannen en vrouwen van De Baas, zoals de familie uit de Stegenhoek in de volksmond genoemd wordt.
‘Maar’, zegt Tonnie, ‘als we bij elkaar zijn kan de discussie hoog oplopen.’
‘Omdat wij allemaal onze meningen hebben’, reageert Theo. ‘Maar als we uit elkaar gaan, heeft niemand met een van de anderen een probleem.’
De familie Broshuis staat centraal in de zevende aflevering van de serie over grote Wegdamse gezinnen.
(Foto. Eind jaren 40. Jans en Grade poseren met hun kinderen. Boven vlnr Marinus, Mien, Gerhard, Annie, Jan, Christien, Herman en Hendrik. Onder Tonnie, Frans, Theo en Bernard)
September 2018. Vlnr Tonnie, Christien, Theo, Frans en Bernard
‘WE GROEIDEN OP IN EEN MOEILIJKE TIJD’
Het gezin van Jans en Grade Broshuis telde dertien kinderen. Acht van hen zijn niet meer onder ons. De andere vijf zijn naar het ouderhuis in de Stegenhoek gereden voor een gesprek over hun familie, over hun ouders, over hun leven als Broshuizen. Theo (79) en zijn vrouw Lies zijn als bewoners van de oale groond vanzelf aanwezig. Christien (88) is de oudste van het zestal dat naast Theo nog bestaat uit Bernard (83), Frans (75) en Tonnie (77).
Het gesprek gaat over hun ouders die beiden stokoud zijn geworden. Jans was van 1891, Grade van 1898. Haar meisjesnaam was Barink, in haar geboortedorp Sint Isidorushoeve beter bekend als ’n Top. In de Hoeve kende men haar ouders als Tops Jans en Tops Chrisse. Grade was de oudste van hun gezin met tien kinderen en nog een aangenomen kind. Toen ze 21 jaar was, trouwde ze met Jans Broshuis op 2 september 1919, kort na de Eerste Wereldoorlog. Jans had een broer en een zus, maar die zijn beiden als kind al overleden.
<<2 -09-1919, het bruidspaar Grade en Jans
HERKOMST
Theo heeft de herkomst van de Broshuizen nauwgezet uitgeplozen en kreeg daarbij af en toe hulp van Hengeveldenaar Ton Brummelhuis en enkele anderen. Hij reikt mij een paar klappers aan met interessante gegevens en feiten uit de geschiedenis van de familie. Het erf waar het allemaal begon ligt aan de Leugemorsweg in Olden Eibergen. Met grote letters staat het op de voorgevel. De boerderij uit het begin van de zeventiende eeuw is prachtig gerestaureerd.
Vanuit deze historische plek verspreidden de nakomelingen zich, waardoor je anno 2018 mensen met de naam Broshuis kunt vinden in Haaksbergen, Hengevelde, Markvelde, Boekelo, Hengelo, Losser, Lonneker en zelfs in de USA. Al bladerend door de paperassen waarop de namen en beschrijvingen van de familieleden staan, kom ik onder meer tegen dat een van hun voorvaderen met de naam Jan op 7 maart 1756 getrouwd is met Judith de Witte die afkomstig was van ’n Flip, een bekende familie uit ‘n Brookn bij Rietmolen. Ze was gedoopt in Hengevelde in de kerk die destijds bij ’t Slot stond aan de huidige Slotsweg.
Gerrit Broshuis is geboren in 1797 in Brammelo en gedoopt in Hengevelde. Hij trouwde met de spinster Geertrui Eijsink bijgenaamd Vuilkate. Nieuw voor mij. Eijsink Vuilkate ook genoemd Vuilkorte. Geen familie, vermoed ik.
STAMBOOM
Zo gaat het verder. Wat ik zei, het is buitengewoon interessant en het moet een enorm karwei geweest zijn om de uitgebreide stamboom samen te stellen. Op pagina 26 van de 38 pagina’s tellende familiegeschiedenis komen we Johannes Bernardus tegen. Jans is zijn roepnaam, landbouwer op het Raaland in de Stegenhoek, geboren op 1 maart 1891 aldaar en overleden op 26 oktober 1985 op 94-jarige leeftijd op dezelfde plek in de gemeente Haaksbergen en begraven op het kerkhof van de parochie Wegdam in Hengevelde. Grade werd zelfs 95. Ze overleed op 19 september 1993.
JANS
Het vijftal aan de keukentafel in het ouderhuis vertelt uitgebreid over hun vader en moeder. Jans reed dagelijks met de melk van de boeren uit de omgeving naar de fabriek, eerst naar die van Haaksbergen, daarna naar Hengevelde. Daarnaast runden ze een kleine boerderij, met onder andere een half scheppel broene boonn en zeven scheppel aardappels, een paar melkkoeien en wat kippen en varkens. Natuurlijk werd er om de zoveel tijd een varken geslacht.
Bernard: ‘We groeiden op in een moeilijke tijd. Deels in de oorlog.’
Theo (foto links): ‘Kinderbijslag heeft hij nooit gehad. Hij moest het zelf verdienen met melk rijden en daarvan kon hij nauwelijks het paard onderhouden. Hij was met een klein beetje tevreden. De kinderen gingen voor.’
Op zondag moest Jans eerst melk rijden. Tegen de tijd dat de Hoogmis begon, moest Bernard het overnemen. Dan deed hij in het dennenbos bij Breteler de zondagse broek aan en ging van daaruit naar de kerk.
Christien: ‘Hij was inderdaad heel gelovig. De Mis op zondag sloeg hij nooit over. Later luisterde hij de Mis via de kerkradio en daarna keek hij de Mis op televisie.’
Frans: ‘We mochten op de radio niet naar de Vara luisteren. Als je dat deed, kwam er wat.’
Theo: ‘De krant las hij van A tot Z.’
Tonnie: ‘Als je later de kinderen meebracht naar huis en ze maakten voor het eten geen kruis, dan was hij niet te spreken.’
GRADE
Zoals gezegd kwam hun moeder Grade uit een gezin van elf kinderen. Hoe kenschetsen de vijf haar?
Frans: ‘Ze had hier thuis alles in de hand. Ze zorgde ervoor dat alles glad was in en om het huis en regelde wat iedereen moest doen.’
Bernard: ‘Ze gaf veel weg.’
Frans: ‘We hebben ook een jaar lang twee kinderen van een tante hier thuis gehad. Dat kon allemaal, terwijl we zelf al een groot gezin hadden.’
Theo: ‘Je moest goed luisteren.’
Tonnie: ‘Ze was streng, maar rechtvaardig.’
Tonnie: ‘Je moest eerst je taak afhandelen. Daarna mocht je spelen. Oh wee als je zo wegliep.’
Christien: ‘Ze was ook heel gelovig, net als pa. Ze heeft heel wat rozenkransen versleten.’
Theo: ‘Ze zijn een paar keer op bedevaart naar Lourdes geweest.’
Christien: ‘Ma was heel goed voor de kinderen, ze gingen altijd voor.’
Tonnie: ‘Als je ’s morgens ging werken, stond er al een stapel pannenkoeken klaar. Je ging op pad met een laagje vastigheid in de maag. Zo ging dat toen.’
MAGERTJES
Hoe was het verder thuis? Hoe was het leven met een groot gezin in het ouderhuis?
‘We hadden alle vrijheid’, zegt Tonnie.
‘Een boterham op de voes en dan naar buiten’, vult Bernard aan.
Theo: ‘Het was zoals het overal was. Magertjes dus. We moesten ons met zijn allen zien te redden. En soms hielpen de buren. Earappeln gardern, rogge binden. Ik weet ook nog dat pa een beetje geld geleend had bij Bosweenkel,Brummelhuis. Hij betaalde de rente door boeskes te maken, die dan vervolgens naar de bakker gingen.’
Christien vertelt dat ze met twee zusjes in één bed sliep. De jongens sliepen met hun vieren op één kamer.
Frans: ‘Ik sliep een tijdje bij de meiden op de kamer.’
Bernard: ‘Er waren al gauw een paar jongens weg. Die waren dan ergens boerenknecht. Dat scheelde.'
NAZATEN
Theo heeft de geschiedenis van de familie goed op orde. Hij reikt een tas aan met mappen, klappers en albums. Zoals gezegd staan de voorvaderen met hun nazaten allemaal op schrift. Op 9 september 2006 gaf de familie ter gelegenheid van een familiedag een handzaam boekje uit met alle cijfers, feiten en namen van de telgen van Baas Jans en Grade. Het is een mooie handleiding bij de weergave van de dertien kinderen en hun achterban.
Knipsels uit kranten geven eerst nog meer informatie over de ouders. Artikelen over het gouden echtpaar in 1969, het diamanten paar in 1979 en uiteraard werd ook aan het 65-jarig huwelijk in 1984 de nodige aandacht besteed. Zo lezen we dat de cycloon van 1925 het boerenhuis van de familie gedeeltelijk verwoest werd. Het achterhuis stortte in en de schoorsteen van de buren lag bij hen in de tuin. Ook lees ik dat Jans op 93-jarige leeftijd nog graag een sigaartje rookte.
Hendrik was de naam van het oudste kind van Jans en Grade. Hij is geboren op 9 augustus 1920. Hij trouwde met Marie Goorden uit Hengevelde (foto links). Ze kregen vijf kinderen en woonden aan de Wethouder Goselinkstraat in Hengevelde. De pastoor heeft destijds geregeld dat ze daar konden bouwen. Het was grond van de kerk. Hendrik was timmerman en was voorzitter van de bouwbond Hengevelde.
‘Daar heeft hij veel voor gedaan’, zeggen de aanwezige broers. Tonnie: ‘Als mensen in de WW kwamen, moesten ze bij hem geld halen. Vakantiebonnen moesten ook bij hem ingeleverd worden. Zelf haalde hij dat geld in Amsterdam. Het kwam binnen bij Varenbrink op het postkantoor. Hij was er altijd erg druk mee.’
Frans: ‘Hendrik was een vrome, rustige man. Een van de rustigste van allemaal. Ik heb hem nooit kwaad gezien.’
Hendrik is overleden in 2004, veertien jaar na zijn vrouw Marie.
HERMAN en JAN
Dertien en een halve maand na Hendrik zag Herman het levenslicht. Hij was metselaar. Hij trouwde met Anna Nales. Rietmolen was de woonplaats. Ze kregen vijf kinderen. De familie karakteriseert hem als zenuwachtig en als een lieve vader voor zijn kinderen.
‘Herman was mijn peetoom’, vertelt Frans. ‘Het was een fijne man.’
Herman is overleden in maart 1990, Anna in februari 2017 op 91-jarige leeftijd.
Jan is de derde in de rij. Hij is geboren op 13 december 1923. Hij was schoenmaker en winkelier en woonde met zijn vrouw Gerda Kasteel ook in Rietmolen. Ze hadden geen kinderen. Toen bij de familie Temmink uit de Kieftendijk de ouders overleden waren, ontfermden Jan en Gerda zich over het toen vierjarige jongste kind, Theo genaamd.
Jan repareerde destijds ook de ballen van WVV, die nog voorzien waren van een veter en een ventiel. Een paar nieuwe stukjes leer erin en de bal kon weer mee. Jan is overleden in januari 2017, zijn vrouw Gerda in september 2009.
Mien (van 5 oktober 1925) was de oudste dochter. Ze was na de lagere school thuis en toen ze trouwde met Bernard ter Braak uit Delden, werd ze huisvrouw. Ze kregen acht kinderen. ‘Mien heeft ons opgevoed’, zeggen Frans en Tonnie. ‘We moesten luisteren naar haar. Later in Delden had ze een druk leven. Ze hadden een klein huis en een grote huishouding met ook nog haar schoonvader erbij in. Bernard is overleden in maart 1988, Mien in mei 2016. Ze is 90 jaar geworden.
GERHARD EN MARINUS
Gerhard is geboren op 27 juni 1927. Hij trouwde in 1955 met de bijna vier jaar jongere Grada Velthuis uit Ambt-Delden. Ze kregen vijf kinderen. Van 1955 tot 1994 woonden ze aan de Slotsweg in Hengevelde, daarna trokken ze naar Haaksbergen. Gerhard is als soldaat naar Nederlands Indië geweest, waarover op Wegdam Nieuws al eerder geschreven is. Hij had er een zware tijd en hield er een trauma aan over, vooral omdat hij er eens twee weken in het oerwoud aan een meer heeft vertoefd zonder eten. Gerhard is overleden in juli 2003.
Marinus (van 30 maart 1929) was werkzaam als wever in de textiel bij de firma Jordaan in Haaksbergen en bij ‘t Vilt. Hij trouwde met Leis Damveld. Ze kregen drie kinderen. Marinus voetbalde in zijn jonge jaren nog een tijdlang in WVV 1 en was ook vele jaren juniorenleider bij de club. Hij overleed in 2006, Leis zes jaar later.
Christien (foto) is van 26 september 1930. Ze kwam in Bentelo terecht als hulp in de huishouding. Ze trouwde met Jan van Otten. Ze kregen vijf kinderen. Jan, die metselaar van beroep was, verongelukte in juli 1987 op de weg van Goor naar Delden ter hoogte van de firma Van der Riet. Christien is thans 88 jaar en kijkt terug op een mooi leven, zegt ze. Tot op hoge leeftijd volleybalde ze nog en thans is ze actief bij de bejaardengym in Bentelo.
Christiens zus Annie was de volgende in de rij. Ze is geboren op 19 juli 1933 en overleed in 1972 aan borstkanker. Ze werkte bij Très Chic en trouwde met Bernard ter Doest uit Delden. Annie en Bernard kregen drie kinderen.
BERNARD, TONNIE en THEO
Bernard is geboren op 20 januari 1935. Hij trouwde met Tonia Kortier. Ze wonen aan de Stegenhoekweg. Ze hebben geen kinderen. Bernard is timmerman. Hij werkte als uitvoerder voor Ten Tije Hengelo. Hij voetbalde een aantal jaren in WVV 1, maar moest vanwege knieproblemen daarmee stoppen. Bernard heeft veel vrijwilligerswerk gedaan voor de kerk in Sint Isidorushoeve. Momenteel is biljarten een van zijn hobby’s.
Op 16 april 1937 is zijn broertje Tonnie geboren, maar hij heeft niet lang geleefd. Nog geen twee jaar oud overleed het jongetje in februari 1939.
Kort daarvoor, op 31 januari, is Theo, de gastheer van de bijeenkomst, geboren. Hij is op het ouderhuis gebleven, dat in 1965 verbouwd werd, waarna hij en zijn even oude vrouw Lies Katier erbij in trokken. Lies kwam uit Bentelo uit een gezin vijftien kinderen. Ze werkte oa bij Baak in Markvelde en later bij Très Chic. Theo en Lies kregen vier kinderen. Hun zoon Laurens woont met zijn gezin naast hen op het Raaland.
1990. Theo en Lies, de bewoners van het ouderhuis op het Raaland in de Stegenhoek>>
Theo noemt zichzelf een man van twaalf ambachten en dertien ongelukken. Toen hij 54 jaar was, werd hij al afgekeurd vanwege zijn knieën. Daarvoor had hij allerlei werkgevers. De eerste was de familie Blokhorst (Boonte), waar hij na de landbouwschool ging werken. ‘Ik wilde boer worden, maar kon daarvan niet leven. Daardoor heb ik er veel naast gedaan. Ik heb op de melkfabriek gewerkt, bij klompenmaker Koenderink, op het Eternit, in de ruilverkaveling en 22 jaar bij de gemeente Haaksbergen.’ Intussen heeft hij ‘nieuwe’ knieën, maar heeft ook andere lichamelijke klachten gehad. Niettemin houdt Theo de moed erin.
TONNIE EN FRANS
De ook aanwezige Tonnie (van 24 maart 1941) was metselaar. Hij werkte 25 jaar bij dezelfde baas, Kleinsman in Bentelo. Hij woont met zijn vrouw Hermien Bos in Hengevelde. Ze kregen twee kinderen. Tonnie heeft tientallen jaren bij WVV achter de schermen veel werk verzet, was bestuurslid en is thans erelid. Ook werkte hij voor de ijsbaan en mag hij graag een potje biljarten. Hermien heeft bij Ter Doest gewerkt als taxichauffeur.
Frans (foto links) is geboren in 1943 en is de dertiende en laatste van de rij Broshuizen. Ook hij was metselaar. Frans trouwde met Thea Molenveld. Ze wonen in Hengevelde en hebben twee zonen. Frans is al 45 jaar als ijsmeester actief op de ijsbaan in Hengevelde. Ook hij speelde een tijdje in WVV 1 tot knieproblemen daar een eind aan maakten. Hij bridget drie keer per week.
Intussen hebben Jans en Grade 43 kleinkinderen en nog veel meer achterkleinkinderen. Toen Jans en Grade in 1984 hun 65-jarige huwelijk vierden, hadden ze 57 achterkleinkinderen en het frappante was, dat er nog geen jongen bij was met de familienaam Broshuis . Na Jans' overlijden in oktober 1985 is echter nog wel een aantal stamhouders geboren.
De eerste pagina uit het trouwboekje van Jans en Grade
1969. Jan en Grade 50 jaar getrouwd.
Een oude afbeelding van de boerderij op het Raaland
9 september 2006. Familiedag van de Broshuizen
